ROP w Europie

Niemcy

Niemcy są uznawane za pioniera w zakresie ROP, wprowadzając system już w 1991 roku poprzez Rozporządzenie o Odpadach Opakowaniowych (VerpackV). W 2019 roku zastąpiono je Ustawą o Opakowaniach (VerpackG), która wprowadziła obowiązek rejestracji producentów w Centralnym Rejestrze Opakowań (Zentrale Stelle Verpackungsregister – ZSVR) oraz obowiązek raportowania danych dotyczących wprowadzanych opakowań. System opiera się na konkurencyjnych organizacjach odzysku (PRO), które odpowiadają za zbiórkę i recykling odpadów opakowaniowych.

Dzięki temu podejściu Niemcy osiągnęły imponujące wyniki: w 2022 roku wskaźnik recyklingu odpadów opakowaniowych wyniósł 90,3%, a jedynie 1% odpadów komunalnych trafiło na składowiska, co znacznie przewyższa średnią unijną wynoszącą 24% .

Włochy

We Włoszech system ROP zarządzany jest przez krajowe konsorcjum opakowaniowe CONAI (Consorzio Nazionale Imballaggi), które koordynuje działania w zakresie zapobiegania, odzysku i recyklingu opakowań z różnych materiałów, takich jak plastik, papier, szkło, aluminium, stal i drewno. Producenci i użytkownicy opakowań są zobowiązani do przystąpienia do CONAI i uiszczania opłat środowiskowych, które są przeznaczane na finansowanie systemu zbiórki i przetwarzania odpadów .

Unikalnym aspektem włoskiego systemu jest to, że opłaty są nakładane na przetwórców opakowań, a nie bezpośrednio na marki, co upraszcza monitorowanie i egzekwowanie obowiązków.

Francja

Francja posiada jeden z najbardziej rozwiniętych systemów ROP w Europie, obejmujący 12 obowiązkowych strumieni produktowych, w tym opakowania, sprzęt elektryczny i elektroniczny, baterie, tekstylia, meble i inne. Producent ma do wyboru:

• Opcję “PLAY” – samodzielne zarządzanie zbiórką i przetwarzaniem odpadów, co jest rzadko praktykowane.
• Opcję “PAY” – przystąpienie do zatwierdzonej organizacji odzysku (eco-organisme) i uiszczanie opłat ekokontrybucyjnych, które są modulowane w zależności od kryteriów ekoprojektowania produktów.

W ramach ustawy o przeciwdziałaniu marnotrawstwu i gospodarce o obiegu zamkniętym (Anti-Waste and Circular Economy Law) wprowadzono szereg nowych obowiązków:

• Zakaz niszczenia niesprzedanych produktów od stycznia 2023 roku.
• Obowiązek informowania konsumentów o wpływie produktów na środowisko, w tym o zawartości materiałów z recyklingu, możliwości recyklingu, obecności substancji niebezpiecznych i mikroplastików.
• Wprowadzenie systemu rankingowego oceniającego zrównoważony charakter produktów, który ma wpływać na wysokość opłat ekokontrybucyjnych .

Czechy

Czechy wdrożyły system ROP, który obejmuje różne strumienie odpadów, w tym opakowania, sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz baterie. System opiera się na współpracy producentów z zatwierdzonymi organizacjami odzysku, które są odpowiedzialne za zbiórkę, przetwarzanie i recykling odpadów. Producenci są zobowiązani do rejestracji i raportowania danych dotyczących wprowadzanych produktów oraz do uiszczania opłat na rzecz organizacji odzysku.

Czeski system ROP charakteryzuje się wysokim poziomem zbiórki selektywnej i recyklingu, dzięki dobrze rozwiniętej infrastrukturze oraz zaangażowaniu społeczeństwa w segregację odpadów.

Poniżej porównanie efektów działania systemów Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) w Niemczech, Francji, Włoszech i Czechach – ze szczególnym uwzględnieniem wskaźników recyklingu, efektywności systemów oraz ich wpływu na rynek i środowisko:

1. Wskaźniki recyklingu i odzysku opakowań

Niemcy zdecydowanie przodują w skuteczności recyklingu i minimalizacji składowania. Francja i Włochy prezentują zbliżony, stabilny poziom, natomiast Czechy – mimo dobrze rozwiniętej segregacji – nadal mają stosunkowo wysoki udział odpadów składowanych.

2. Organizacja i zarządzanie systemem

Niemcy i Czechy mają model z konkurencją pomiędzy organizacjami odzysku, co zwiększa efektywność, ale wymaga silnego nadzoru. Francja stosuje ścisłą kontrolę państwa, natomiast Włochy polegają na quasi-monopolu poprzez CONAI, co upraszcza system, ale ogranicza konkurencję.

3. Finansowanie i wpływ na producentów

Francja jest liderem we wdrażaniu zasad ekoprojektowania – opłaty są modulowane w zależności od wpływu produktu na środowisko (np. recyklowalność, zawartość tworzyw sztucznych). Włochy i Czechy mają mniej rozbudowane systemy różnicowania opłat.

4. Efekty środowiskowe i społeczne

• Niemcy – wzorcowy model dla UE, bardzo niskie składowanie, wysoka świadomość społeczna i silna infrastruktura recyklingu.
• Francja – bardzo zaawansowane regulacje środowiskowe (zakazy niszczenia niesprzedanych towarów, obowiązki informacyjne), ale wyższe koszty.
• Włochy – wysoka efektywność przy relatywnie prostym systemie organizacyjnym (CONAI), jednak mniej presji na innowacje.
• Czechy – sprawny, efektywny kosztowo system, ale wciąż potrzeba poprawy infrastruktury i ograniczenia składowania.

Podsumowanie